در طول تاریخ شخصیت‌های بزرگی ظهور کرده‌اند و وقایع بزرگی رخ داده است، اما همه این شخصیت‌ها و رویداد‌ها نتوانسته‌اند قدم به قلمرو ادبیات بگذارند و اگر اشاره‌ای نیز به آن‌ها شده، کوتاه مدت بوده و به مرور زمان رنگ باخته است.
واقعه عظیم و بی‌بدیل عاشورا از همان لحظات نخست قدم به قلمرو شعر و ادبیات گذاشته که در آن دوران شعر دارای مرتبه‌ای بسیار والا و به عنوان مهم‌ترین رسانه شناخته شده‌است.
دیدار بین حضرت امام‌حسین (ع) با فرزدق شاعر نامدار آن‌روزگار در مسیر بین مکه و کوفه نقطه عطفی است. آنجا که فرزدق در پاسخ امام با بیانی شاعرانه در توصیف احوال کوفیان می‌گوید: «قلب‌هایشان با او و شمشیرشان بر علیه توست.»
در کتب مقتل در هر منزلی ردپایی از شعر دیده می‌شود که هریک از این فراز‌ها می‌تواند الهام بخش شاعران برای آفرینش آثار بدیع و قابل ملاحظه‌ای باشد. با مروری بر آثار پژوهشگران این نکته روشن می‌شود که متأسفانه با گذشت زمان تحریف‌هایی در نقل واقعه کربلا رخ داده که این امر دارای دلایل گوناگونی بوده است و بعضاً علت آن مراجعه نکردن راوی یا شاعر به کتاب‌های مقتل و منابع دست اول و نزدیک به نهضت عاشوراست.
بی‌گمان عشق و ارادت جامعه بشری به شخصیت والا و‌قیام عظیم امام حسین (ع) می‌تواند فرصتی ارزنده باشد برای انتقال پیام آن حضرت به آحاد مردم و پسندیده است که شاعر در هنگام سرودن به این نکته بی‌اعتماد نباشد و مبادا نیاز‌های فکری و روحی جامعه را نادیده بگیرد.
شعر عاشورایی می‌بایست اثری مبتنی بر اندیشه و احساس باشد؛ یعنی همانقدر که به عنصر عاطفه در آن توجه شده است به عنصر اندیشه و بیان فضایل و سجایای اخلاقی و اجتماعی حضرت اباعبدالله الحسین آراسته باشد.
جا دارد گفته شود که شمار زیادی از اشعار عاشورایی آنچنان در بند توصیف قد و قامت و چشم ابروست که می‌تواند به هرکس دیگری شبیه باشد و در مقابل هیچ نکته‌ای از گفتار و سیره خاص آل عبا (ع) و یاران باوفایش در آن دیده نمی‌شود.
مراجعه به سیره حضرت امام حسین (ع) و الهام گرفتن از خطبه‌ها و سخنان پربار آن حضرت می‌تواند ارزش آثار ادبی را در این زمینه افزون‌تر کند و اجر شاعر را در انتقال پیام و نقش حسین در این طریق آسمانی بیفزاید.
به عبارت دیگر ادبیات عاشورایی می‌بایست «حب» به همراه معرفت باشد و تمام کسانی که در این راه گام برمی‌دارند وظیفه دارند در این امر خطیر قصور نکنند. براستی حیف است که مردم از مجلس حسینی بی‌هیچ دستاورد آموزنده‌ای به خانه بازگردند و این تکلیف همه دست اندرکاران مجلس است که نسبت به انتقال پیام و آموزه‌های حسینی به جامعه احساس مسئولیت کنند.
در برخی موارد نیز راوی یا شاعر به ورطه بزرگنمایی اغراق‌آمیز افتاده و به گمان خود کوشیده است تا بر عظمت این واقعهواقعه عظیم و بی‌بدیل عاشورا از همان لحظات نخست قدم به قلمرو شعر و ادبیات گذاشته که در آن دوران شعر دارای مرتبه‌ای بسیار والا و به عنوان مهم‌ترین رسانه شناخته شده‌است. تاریخ‌ساز بیفزاید. در واقع در اینگونه موارد تخیل از واقعیت فرسنگ‌ها جلوتر افتاده و شعر جنبه عامه پسند‌تری یافته است.
امروزه با عنایت به گسترش وسایل ارتباط جمعی و برخورداری طیف گسترده‌ای از مردم از رسانه‌های گروهی و افزایش سطح آگاهی طبعاً سطح توقع مردم از ادبیات نیز افزایش یافته و مخاطب انتظار دارد که آثار ارائه شده با حقایق و واقعیت‌ها مطابقت داشته باشد. دسترسی مردم به کتاب‌های مقتل و همچنین سایر کتاب‌ها و مستند‌های تحلیلی درباره قیام امام عاشورا موجب شده است که آن‌ها با دید بازتر و حتی منتقدانه‌تری نسبت به اشعار عاشورایی قضاوت داشته باشد و هر اثری را به سادگی نپذیرند.
بی گمان نهضت عظیم عاشورا آنچنان بزرگ و برجسته است که نیازی به مبالغه و تحریف ندارد و شایسته است سرایندگان با درک تاریخی از این حرکت انسان‌ساز، درصدد انتقال پیام سرخ آن بر آیند و به دعوت خونین سیدالشهدا (ع) در واپسین لحظات روز عاشورا لبیک گویند که این امر مستلزم مطالعه و شناخت عمیق تاریخ این واقعه جاودان و حرکت آفرین است.
البته این نکته مهم را نباید از نظر دور داشت که بعضی از بزرگنمایی‌های اغراق‌گونه و تحریفات تاریخی جنبه مغرضانه داشته و هدف از آن دور کردن مخاطب از اصل ماجرا و درک پیام بزرگ نهضت عاشوراست زیرا بیان بیش از اندازه مبالغه آمیز می‌تواند در ذهن مخاطب ابهام ایجاد کند.
•شاعر، مؤلف و پژوهشگر ادبیات عاشورایی
